Pewnie nieraz spotkałeś się z określeniem „parafraza” i pewnie wiesz też, że plagiatowanie jest niedozwolone. Pewnie też nie masz doświadczenia w pisaniu prac licencjackich. No bo skąd masz nabrać to doświadczenie? Tym bardziej, jeśli to jest Twoja pierwsza praca dyplomowa? Wiesz, że możesz, a nawet powinieneś korzystać z tekstów naukowych – książek i czasopism.
Ale jak z nich korzystać?
Jak użyć definicji, jakichś klasyfikacji, opisów modelów, jeśli nie wiesz tak naprawdę, co jest w tym wszystkim ważne? Jeśli nie wiesz, jak inaczej ubrać w słowa to, co napisał autor, jednocześnie nie zmieniając istoty przekazu? Innymi słowy: jak parafrazować w pracy licencjackiej? Parafraza oznacza właśnie ujęcie własnymi słowami przekazu nadawcy.
Pierwszym i absolutnie niezbędnym krokiem jest przeczytanie opisu/definicji zawartej w materiale źródłowym. Normalnie, tak jak czytasz każdą książkę, ze zrozumieniem. Wyodrębnij w tym tekście to, czego, dotyczy ten opis. Przypomnij sobie, jak dokonywało się w podstawówce rozbioru zdania: podmiot, orzeczenie, przydawka, dopełnienie, etc.
Nie musisz przypominać sobie wszystkich nazw części zdania, ale zwróć uwagę na to: 1) co jest opisywane (jaki przedmiot, zjawisko, czynność, model, mechanizm) i 2) jak jest opisywane. Możesz zaznaczyć podmiot, a następnie najważniejsze elementy, które go charakteryzują (pozwalają na wyodrębnienie spośród innych elementów rzeczywistości). W następnej kolejności zwróć uwagę na dodatkowe elementy opisu – szczegółowy opis podmiotu oraz szczegółowy opis działania (interakcji z innymi elementami).
Na podstawie takiej analizy (rozbioru definicji) jesteś w stanie przedstawić definicję własnymi słowami, czyli sparafrazować ją. Nie zapomnij jednak dodać przypisu dolnego do źródła. Możesz również zastanawiać się, jak parafrazować w pracy licencjackiej opisy zjawisk czy mechanizmów działania, w których przedstawia się podmiot, przedmiot oraz elementy je tworzące.
W takim wypadku wyodrębnij, jak w przypadku każdej definicji podmiot (np. jakąś instytucję), następnie przedmiot (np. konkretny dział, działanie, proces, system, rzecz), a na końcu elementy tworzące przedmiot lub w nim się znajdujące. Zauważ ich zintegrowanie ze sobą. Zauważ, czym każdy z nich się charakteryzuje. Następnie, co jest w tym, według Ciebie, istotne. Wtedy przystąp do opisu własnymi słowami.
Takie spojrzenie pozwala Ci również na automatyczne wyciągnięcie ciekawych wniosków, które od razu możesz przedstawić w pracy. Pisząc pracę licencjacką, możesz spotkać się jeszcze z trzecim przypadkiem, w którym będziesz musiał użyć parafrazy – a mianowicie sytuacji, w której autor wymienia pewne elementy, z których składa się jakiś system (przedmiot, obszar), lub cechy danego przedmiotu.
W takiej sytuacji opisy elementów/cech są dość krótkie, często stanowią samą jedną krótką nazwę. W takich sytuacjach najtrudniej jest o parafrazę, ale nie oznacza to, że jest to niemożliwe. Wręcz przeciwnie. Zwróć w takiej sytuacji uwagę na to, czy niektórych określeń nie można zastąpić synonimami (zwykle można! Jeśli nie masz pomysłu, pomocny będzie Tezaurus w MS Word). Jeśli określenia są dłuższe – patrz przypadki opisane wyżej.
Zastanów się także, czy rzeczywiście musisz wszystko wypunktowywać, tak jak w materiale źródłowym. Może pewne elementy mają cechy wspólne i można je ze sobą połączyć? A może na podstawie przytaczanych opisów tych elementów można już dostrzec pewne zależności, scharakteryzować przedmiot, którego dotyczą i opisać to wszystko w tekście? Generalnie, w celu zapewnienia przejrzystości pracy, dobrze jest jednak wypunktowywać elementy (tworzyć listę), zamiast wymieniać je „ciurkiem” po przecinku.
Ale jeśli są to określenia krótkie i jest ich wiele, lepiej zebrać je w tekście, nie dokonując wypunktowania za pomocą listy, ale na przykład ponumerować je, zawierając w bloku tekstu. Można je ponumerować, stosując przy tym liczby zamknięte dwustronnie w nawiasach. Tekst, oprócz tego, że zostanie sparafrazowany, to jeszcze będzie się prezentował bardziej estetycznie, tworząc bloki zwartych akapitów, co jest bardzo pozytywnie odbierane przez promotorów i recenzentów.
Podsumowując: możesz zwykle spotkać się z trzema sytuacjami, w których będziesz musiał wiedzieć, jak parafrazować w pracy licencjackiej: (1) parafrazą definicji, (2) parafrazą systemu/ układu/mechanizmu (podmiot, przedmiot, elementy systemu) i (3) parafrazą elementów/cech systemu wymienianych za pomocą listy.
W każdym z trzech przypadków określasz: (1) podmiot/najważniejszy element (2) przedmiot (3) zjawisko (proces, problem) (4) elementy tworzące (5) cechy charakterystyczne – podmiotu, przedmiotu, elementów. Poćwicz na jakimś tekście (nie musi dotyczyć akurat dziedziny naukowej, którą się masz zająć w ramach pisania pracy), a problem, jak parafrazować w pracy licencjackiej przestanie być wkrótce Twoim problemem.
